Rogale Świętomarcińskie to wyjątkowe ciasto, które jest nieodłącznym elementem obchodów 11 listopada, Święta Niepodległości Polski. Tradycja ich wypieku wywodzi się jednak z czasów pogańskich, kiedy to podczas jesiennych obrzędów składano bogom ofiary z wołów, a w zastępstwie często przygotowywano ciasto w kształcie woli rogów. Z czasem Kościół łaciński przejął tę tradycję, łącząc ją z postacią św. Marcina, a kształt ciasta interpretowano jako nawiązanie do podkowy, którą miał zgubić koń świętego.

W Poznaniu tradycja wypieku rogali Świętomarcińskich jest znana od co najmniej 1860 roku, kiedy to po raz pierwszy w „Dzienniku Poznańskim” pojawiła się reklama rogala świętomarcińskiego. Istnieje jednak legenda, która mówi, że w listopadzie 1891 roku proboszcz parafii św. Marcina, ks. Jan Lewicki, zaapelował do wiernych, aby wzorem patrona zrobili coś dla biednych. W odpowiedzi na to wezwanie cukiernik Józef Melzer namówił swojego szefa do odświeżenia tradycji wypieku rogali. Zwyczaj obdarowywania ubogich zyskał dużą popularność, a w 1901 roku Stowarzyszenie Cukierników przejęło organizację tej tradycji. Po I wojnie światowej do zwyczaju powrócił Franciszek Rączyński, a po II wojnie światowej Zygmunt Wasiński uratował tradycję wypieku rogali przed zapomnieniem. Dziś rogale te są symbolem radości, tradycji i świętowania, zarówno w Poznaniu, jak i w wielu innych częściach Polski.

Warto jednak zaznaczyć, że poniższy przepis na rogale Świętomarcińskie nie jest przepisem tradycyjnym, lecz jedną z wielu wariacji na temat tych pysznych wypieków. Jest to sprawdzony i modyfikowany przeze mnie przepis, który pozwala na szybkie przygotowanie rogali w wersji bardziej dostępnej, z wykorzystaniem gotowej masy makowej.

Składniki:

Ciasto:

• 0,5 kg mąki pszennej (typ 450)
• 200 g masła (w temperaturze pokojowej)
• 250 ml mleka
• 50 g cukru
• 25 g świeżych drożdży (lub 15 g drożdży suchych)
• 2 żółtka
• 2 jajka
• 1 łyżka cukru wanilinowego
• szczypta soli

Masa makowa dla zapracowanych

• 1 puszka gotowej masy makowej (około 800 g)
• 200 g mielonych orzechów
• 200 g mielonych migdałów
• 1 łyżka miodu
• 1 łyżeczka ekstraktu migdałowego
• 100 g rodzynek (opcjonalnie)
• 100 g miękkiego masła
• 2 jajka
• 2 łyżki Amaretto (lub spirytusu opcjonalnie)

Dodatkowo:

• cukier puder
• sok z cytryny (do przygotowania glazury)
• płatki migdałów (do posypania)

Wykonanie:

1. Przygotowanie ciasta:

1. W ciepłym mleku rozpuść cukier i drożdże. Pozostaw na około 10 minut, aż drożdże zaczną pracować i zaczyn się spienić. Dodaj 2 jajka i 2 żółtka, dobrze wymieszaj, a następnie dodaj połowę mąki. Pozostaw na chwilę do wyrośnięcia.
2. Kiedy ciasto wyrośnie, dodaj 50 g miękkiego masła i pozostałą mąkę. Wyrób ciasto przez kilka minut, aż stanie się gładkie i elastyczne. Następnie rozwałkuj ciasto na prostokąt, a 1/3 powierzchni pokryj roztartym masłem (50 g). Zwiń ciasto na trzy części, jak kopertę. Powtórz ten proces jeszcze dwukrotnie. Na koniec, zawinięte ciasto włóż do miski i schłodź w lodówce przez 2 godziny. Po tym czasie czynność wałkowania i składania powtórz jeszcze trzy razy.

2. Przygotowanie masy makowej:

1. W dużej misce wymieszaj gotową masę makową z mielonymi orzechami, migdałami, miodem, ekstraktem migdałowym oraz rodzynkami (sparzonych wrzątkiem, a następnie odcedzonymi i zalanymi Amaretto lub spirytusem)). Dodaj miękkie masło i roztrzepane  jajka . Całość dokładnie wymieszaj, aż masa będzie jednolita i gładka. Jeśli masa jest zbyt gęsta, możesz dodać łyżkę mleka, jeżeli zbyt rzadka 1 łyżkę kaszy mamy błyskawicznej.

3. Formowanie rogali:

1. Wyrośnięte ciasto rozwałkuj na okrąg. Na rozwałkowanym cieście rozsmaruj masę makową, pozostawiając około 2 cm wolnego brzegu po bokach oraz 3 cm w środku.
2. Okrąg pokrój na 8 trójkątów (jak pizzę). Zwijaj ciasto, zaczynając od szerszego końca każdego trójkąta, formując rogalika. Możesz lekko zawijać końce w kierunku środka, by nadać rogali charakterystyczny kształt.
3. Ułóż rogale na blasze wyłożonej papierem do pieczenia, pozostawiając odstępy między nimi, ponieważ ciasto jeszcze wyrośnie. Przykryj rogale ściereczką i odstaw do wyrastania na około 30 minut.

4. Pieczenie:

1. Roztrzep 2 białka i posmaruj nimi wierzch rogali, aby pięknie się zrumieniły podczas pieczenia.
2. Rozgrzej piekarnik do 200°C (górna i dolna grzałka). Piecz rogale przez 15-20 minut (w zależności od wielkości), aż staną się złociste i chrupiące. W trakcie pieczenia warto od czasu do czasu sprawdzać, czy nie robią się zbyt ciemne, ponieważ każdy piekarnik piecze inaczej.

5. Wykończenie:

1. Po upieczeniu, kiedy rogale lekko ostygną, przygotuj glazurę, mieszając cukier puder z kilkoma kroplami soku z cytryny. Cukier puder powinien się rozpuścić, tworząc gładką, lejącą się masę.
2. Polej rogale glazurą cukrową i posyp płatkami migdałów.

Podsumowanie:

Rogale Świętomarcińskie to ciasto, które jest symbolem tradycji, świętowania i radości, szczególnie w Poznaniu, gdzie ich wypiek ma długą historię. Dzięki odświeżeniu tej tradycji przez cukierników i mieszkańców Poznania, rogale te stały się jednym z najważniejszych smakołyków obchodów 11 listopada. Warto jednak pamiętać, że poniższy przepis jest tylko jedną z wielu wariacji na temat rogali Świętomarcińskich i stanowi uproszczoną, ale równie smaczną wersję, którą można łatwo przygotować w domowych warunkach. Smacznego!