Tramwaj w poszukiwaniu szyn

Burzenie stereotypów jest znakiem naszych czasów. Kto powiedział, że tramwaj musi jeździć po szynach albo że w ogóle powinien wozić pasażerów.

Patrząc na ulicę Wrocławską, a właściwie na jej unikalny urbanistycznie odcinek między mostem, a powstającym placem Sybiraków, widać zatrzymany w kadrze czas, gdzie szyny tramwajowe błyszczą w słońcu na tle setek wypucowanych łebków z granitowej kostki. Lecz tramwajów już nie ma, a może jeszcze ich tu nie ma, bo tylko czekają na godne miejsce dla ich upamiętnienia pod warunkiem, że symboliczny wóz tramwajowy odzyska zdrowie, które utracił pod nadzorem Muzeum Miedzi, sprawującego od 1998 roku w imieniu władz miasta opiekę nad pamiątkowym szynowcem.

Tramwaje legnickie do 1968 roku wesoło dzwoniły pomykając po ulicach, placach i mostach, jak w znanej piosence „mkną po szynach czerwone tramwaje przez legnickich ulic sto”. Stereotyp made in Legnica, że muzeum służy do ochrony pamiątek przeszłości wymaga weryfikacji i komentarza.

Przejmując kilkanaście lat temu opiekę nad wozem tramwajowym nr 2 z liczbą boczną 031 dyrektor muzeum wziął na siebie odpowiedzialności za stan techniczny, bezpieczeństwo i opiekę powierzonego mu symbolu legnickiej komunikacji. Wystarczyło się tym obiektem interesować na bieżąco, dokonywać niezbędnych napraw, a nie czekać tyle lat, aż stopień degradacji tramwaju przekroczy wszelkie normy i koszty.

W pobliskiej Jeleniej Górze analogiczny tramwaj wypielęgnowany, otwarty dla turystów stoi przed ratuszem i przynosi miastu profity. Na naszych oczach runął stereotyp muzealnej opieki nad zabytkiem. Oto szlachetny obywatel Legnicy prezes MPK Zdzisław Bakinowski z własnej nieprzymuszonej woli, wrażliwy na historię komunikacji nad Kaczawą, postanawia ocalić doprowadzony do stanu przedzawałowego tramwaj i zabiera go z miejsca upokorzenia na teren MPK. I nie przerażają go dwuznaczne ostrzeżenia dyrektora muzeum, który mówi: ”za remont trzeba zapłacić z miejskiej kasy”. Ciekawe ile razy w ciągu 16 lat muzeum występowało o środki w tej kwestii.

Czyn pana prezesa, to dobry znak, aby atrakcyjny poznawczo i turystycznie tramwaj wrócił na swoje opustoszałe torowisko w zabytkowej części ulicy Wrocławskiej, gdzie jak podkreśla Wojciech Morawiec wciąż są sprawne zwrotnice i łatwo jest przywrócić techniczne walory torowiska. Dobrze by było cały odcinek ulicy i jego unikalny charakter otoczyć opieką konserwatorską. Warto to zrobić dla Legnicy, którą tak drastycznie okaleczono burząc stare miasto na przełomie lat 50. i 60. minionego wieku.

Notabene estetyczny patrol miejski odnotował straty na odcinku Wrocławskiej, gdzie zabytkowe szyny legnickich tramwajów wraz z stuletnią kostką, zostały usunięte przez budowę placu pod pomnik Sybiraków. Wyświetla się kolejny negatywny stereotyp: Dlaczego nie ogłoszono konkursu na pomnik Sybiraka. Dyskusja w gronie fachowców i mieszkańców mogłaby na przykład doprowadzić do wykorzystania istniejących oryginalnych szyn wraz z przestrzenią ulicy do podkreślenia symboliki pomnika wywózki Polaków wraz z ideą powrotu zesłańców na nowe, legnickie torowisko pamięci.

Zapewne trudno jest chronić przestrzeń estetyczną miasta przed nawiedzonymi nowatorami. To istotny problem. Warto uruchomić mechanizmy obywatelskiej debaty nad każdą kwestią, która dotyczy zmian w estetycznym i historycznym kształcie miasta zarówno w odniesieniu do urbanistyki, architektury jak i poszczególnych obiektów.

Ostatnie fantastyczne odkrycia badaczy Legnicy, doprowadziły do zidentyfikowania zabytkowego poniemieckiego wagonu tramwajowego typu Herbranda, który został zamieniony w składzik – garaż. Obawiam się, że w kwestii przyszłości Herbranda może nam grozić ból głowy i spychanie tematu na margines. Chyba Stanisław Jachowicz trafnie opisał tę sytuację: „Cudze chwalicie, swego nie znacie sami nie wiecie, co posiadacie”.