Czarna księga – pamięć której nie da się wymazać

„Jam częścią tej siły, która zła pragnąc, wiecznie dobro czyni” – słowa Mefistofelesa z Fausta Goethego stają się kluczem do filmu Czarna księga (Zwartboek, 2006), w reżyserii Paula Verhoevena. Brzmią tu jak gorzka prawda o ludzkich wyborach: w czasie wojny dobro i zło tracą wyraźne kontury, a działania z pozoru haniebne mogą okazać się drogą do ocalenia.

To nie klasyczny film wojenny. To gęsty, emocjonalny thriller o przetrwaniu, zdradzie i balansowaniu na granicy lojalności i oportunizmu. Fabuła skupia się na Rachel Stein, żydowskiej śpiewaczce, która po ucieczce przed nazistami trafia do holenderskiego ruchu oporu. Pod fałszywym nazwiskiem – Ellis de Vries – zostaje wysłana z niebezpieczną misją: ma zbliżyć się do niemieckiego oficera, Ludwiga Müntze, i zdobywać informacje.

Z czasem okazuje się jednak, że nic nie jest jednoznaczne. Müntze nie jest potworem – to człowiek zmęczony wojną, próbujący zachować resztki przyzwoitości. Tymczasem po stronie ruchu oporu Rachel napotyka chciwość, zdradę i instrumentalne traktowanie ludzkiego życia. Zostaje wykorzystana przez tych, którym ufała. I właśnie wtedy wybrzmiewają słowa Goethego – jako komentarz do świata, w którym zło próbuje niszczyć, lecz niekiedy nieświadomie przyczynia się do dobra. A ci, którzy mają dobre intencje, potrafią ranić najmocniej.

Rachel przetrwa wojnę, ale nie wyjdzie z niej taka sama. W ostatnich scenach widzimy ją w izraelskim kibucu – wśród zieleni, dzieci, ciszy. Miejsce wygląda na bezpieczne. Ale pod tą spokojną powierzchnią czai się pamięć. Czarna księga – zarówno ta rzeczywista, jak i ta metaforyczna – wciąż się zapisuje. Nie przynosi ukojenia. Jest ostrzeżeniem.

W świecie, w którym żyjemy dziś – podzielonym, spolaryzowanym, zdominowanym przez medialny szum i uproszczone narracje – historia Rachel brzmi wyjątkowo aktualnie. To opowieść o tym, jak łatwo zaszufladkować ludzi, nie znając całej prawdy. Jak szybko oceniamy, nie rozumiejąc. Dziś także wielu z nas podejmuje decyzje pod presją, w chaosie informacyjnym, często nieświadomie wspierając coś, czego nie rozumie do końca. W czasach dezinformacji i radykalizacji postaw, Czarna księga przypomina, że zło może mieć ludzką twarz, a dobro – nieoczywiste źródła.

[WIDEO]17821[/WIDEO]

To nie tylko film o przeszłości. To opowieść o człowieku rzuconym w ekstremalne okoliczności. O trudnych wyborach. O walce o zachowanie godności. O tym, że czasem to, co miało być złem, prowadzi ku dobru.

Cytat z Goethego nie brzmi tu jak ozdobnik. Brzmi jak bolesna, uniwersalna prawda.
Być może każdy z nas nosi w sobie własną czarną księgę.