Legnicki ZUS to nie tylko składki

Pierwsze skojarzenie dotyczące ZUS to składki i emerytury. Tymczasem ZUS to także długa, bo aż 90-letnia historia. Powstał jeszcze przed II wojną światową, jako centralna i powszechna instytucja ubezpieczeniową. Tuż po jej zakończeniu klienci Zakładu zyskiwali przede wszystkim dostęp do bezpłatnego leczenia.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma już 90 lat. Został powołany do życia rozporządzeniem prezydenta Ignacego Mościckiego z 24 października 1934 r. Rozporządzenie było zwieńczeniem procesu scalania i centralizacji systemu ubezpieczeń społecznych. Jednocześnie powoływało do życia nową – centralną i powszechną – instytucję ubezpieczeniową: Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

- Tutaj na Dolnym Śląsku ZUS powstawał na bazie majątku działających przed wojną niemieckich instytucji ubezpieczeniowych i skupiał się głównie na zabezpieczeniu osobom ubezpieczonym możliwie pełnych, bezpłatnych świadczeń leczniczych w razie choroby oraz wypłatach, stosunkowo niewielkiej wtedy, ilości rent – opowiada Iwona Kowalska-Matis regionalny rzecznik prasowy ZUS na Dolnym Śląsku. – Wrocławski ZUS powstał już w 1947 roku – dodaje.

Według rzeczniczki, zabytkowy budynek, w którym znajduje się wrocławski ZUS został zbudowany w latach 20-stych poprzedniego stulecia, jako siedziba niemieckiego urzędu finansowego.

 ZUS w LEGNICY

Legnicki Oddział ZUS zlokalizowany jest w pięknej dzielnicy Tarninów, w której przed II wojną światową żyli najbogatsi legniczanie. Budynek, w którym mieści się obecnie Oddział ZUS Legnicy – przy ul. Władysława Grabskiego 26 – zbudowano w latach trzydziestych XX wieku, z przeznaczeniem na nowoczesną siedzibę niemieckiego sztabu wojskowego. Oddany do użytku 23 stycznia 1937 r. obiekt został wybudowany zaledwie w 10 miesięcy. Wówczas mieściła się w nim siedziba dowództwa 18. Dywizji Piechoty III Rzeszy, dlatego można go nazywać dawnym Haus der Wehrmacht – Domem Wermachtu.

W 1945 roku Rosjanie wybrali na siedzibę swojego dowództwa  Haus der Wehrmacht w Legnicy.

– Wtedy też najpiękniejsza część dzielnicy Tarninów została zajęta przez Armię Radziecką i wysokim murem odizolowana od reszty miasta. W ten sposób powstał „Kwadrat” – silnie strzeżony kompleks sztabowo-mieszkalny dla dowództwa PGWAR o powierzchni 40 hektarów, w którym najważniejszym obiektem był gmach sztabu – opowiada Iwona Kowalska-Matis regionalny rzecznik prasowy ZUS na Dolnym Śląsku. - Tym samym legnicka budowla i otaczający ją kompleks stały się jednym z najważniejszych obiektów w zimnowojennej Europie – dodaje.

W budynku, obok pokoi sztabowców i gabinetów wojskowych, była m.in. sala koncertowa i kino, a przy gmachu sztabu Rosjanie wybudowali lądowisko dla helikopterów z sygnalizacją świetlną.

Rzeczniczka dodaje, że prawdopodobnie od połowy lat 60-tych wojsko radzieckie miało tutaj również bronią nuklearną.

- Obiekt ten był nazywany „Pentagonem” i było to chyba całkiem zasłużone określenie. To stąd, bowiem wydawano rozkazy 52 dywizjom i czterem armiom lotniczym rozlokowanym na terytorium NRD, Polski, Czechosłowacji, Białorusi i Ukrainy – mówi Iwona Kowalska-Matis.

W wrześniu 1993 r. wyjechali z Legnicy ostatni żołnierze Armii Radzieckiej. 15 września 1993 r. budynek ich sztabu stał się ponownie integralną częścią miasta. Był ostatnim obiektem radzieckim

w Legnicy zwróconym władzom polskim. W budynku sztabu planowano pierwotnie zlokalizować siedzibę Urzędu Wojewódzkiego, jednakże po tym, jak Legnica utraciła status miasta wojewódzkiego, po wielu staraniach, budynek stał się własnością Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W 1999 r. rozpoczęto modernizację obiektów na potrzeby legnickiego Oddziału ZUS. Proces modernizacji przebiegał wieloetapowo, a zakończył się ostatecznie w 2010 r.

Obecnie budynek Oddziału ZUS w Legnicy to miejsce pracy dla ponad 500-osobowej załogi, a jednocześnie siedziba największego w Polsce archiwum dokumentacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, które zajmuje połowę całego obiektu.

Ciekawostki:

• Budynek wzniesiono w 1936 r. w stylu nowoczesnego funkcjonalizmu. Przed wojną na osi elewacji, pod gzymsem wieńczącym znajdował się hitlerowski orzeł. Obecnie w tym miejscu wisi logo Zakładu.
• W dawnym Haus der Wehrmacht znajdowały się, wyeksponowane w obrzeżu okiennym z piaskowca w głównej klatce schodowej budynku – witraże o tematyce militarnej. ZUS dysponuje ich zdjęciami, które uzyskało z Niemiec Muzeum Miedzi w Legnicy.
• W Oddziale ZUS w Legnicy znajduje się specjalna komora fumigacyjna, jedna z większych w kraju. W komorze fumigacyjnej dezynfekowane są akta, które wymagają oczyszczenia z drobnoustrojów, grzybów, pleśni, mikroorganizmów.
• Dawna sala kinowo – widowiskowa – to obecnie  najwyższa hala archiwalna i jedna z największych w całym budynku. W czasie stacjonowania wojsk radzieckich w Legnicy, kiedy budynek był siedzibą sztabu wojskowego, była to sala kinowo  - widowiskowa. Z przodu była scena.
• Budynek w Legnicy jest wpisany do rejestru zabytków od 25.09.2001 r.