Oznaczenia przewozów materiałów niebezpiecznych - czym są znaki ostrzegawcze ADR?

Zgodnie z ustaleniami międzynarodowymi przewóz towarów niebezpiecznych musi być odpowiednio oznakowany. Każda z substancji, która może stanowić zagrożenie, posiada indywidualne oznakowanie, jednolite we wszystkich państwach. Oznaczenia stosuje się głównie po to, by służby ratownicze mogły odpowiednio reagować w sytuacji, gdy dojdzie do wypadku z udziałem pojazdu przewożącego substancje niebezpieczne. Poprawne oznaczenie przewożonych substancji jest niezwykle istotne, aby móc chronić środowisko oraz ludzkie zdrowie i życie.

Nazwa ADR to skrót od określenia Umowy Europejskiej  - The European Agreement Concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Road. Wskazana umowa obowiązuje nie tylko na terenie Europy - jest znana również na innych kontynentach. Dodatkowo przewóz towarów niebezpiecznych regulują także akty prawa lokalnego, obowiązujące na danym terenie. 

Mniejsze opakowania czy też duże kontenery, w których przewożone są towary niebezpieczne, muszą być prawidłowo oznakowane. Nalepki z oznaczeniami powinny znajdować się w widocznym miejscu, by mogły spełniać swoją funkcję informacyjną i ostrzegawczą. Oznaczenie ADR ma formę pomarańczowego kwadratu z czarną obwódką, obróconego o 45 stopni. Na tablicy znajdują się dwie liczby wyrażone w formie ułamka zwykłego:

• w liczniku znajduje się numer rozpoznawczy niebezpieczeństwa HIN (dwie lub trzy cyfry),
• w mianowniku znajduje się numer rozpoznawczy materiału UN (cztery cyfry).

Numer rozpoznawczy niebezpieczeństwa składa się z dwóch części. Pierwsza cyfra oznacza ogólną charakterystykę niebezpiecznej substancji - czy jest to gaz, ciecz, jakie jest jej działanie. Kolejne cyfry numeru HIN doprecyzowują, o jakie działanie chodzi i jakie jest jego nasilenie. Litera X w numerze HIN wskazuje na to, że substancja nie może mieć styczności z wodą ze względu na silne reakcje. 

Numer rozpoznawczy materiału składa się czterech cyfr i jest to szczegółowe oznaczenie danej substancji. Numer UN odnosi się do konkretnego niebezpiecznego materiału, np. benzyna, olej napędowy czy amoniak. 

Jednym z najistotniejszych osiągnięć w toku prac nad przepisami dotyczącymi transportu materiałów niebezpiecznych niewątpliwie jest poniżej przedstawiony podział i klasyfikacja.   Podział ten stanowi trzon dla wszystkich innych przepisów i wytycznych. 

Dzielą się na:  

• materiały wybuchowe (stałe, ciekłe lub mieszaniny materiałów) – w wyniku reakcji chemicznej mogą wydzielać gazy, które powodują zanieczyszczenie środowiska.
• materiały pirotechniczne (lub mieszaniny materiałów) – stworzone są do wytwarzania efektów świetlnych, dźwiękowych, cieplnych, gazu, dymu lub połączenia tych efektów w wyniku reakcji chemicznej.

Kategoria ta obejmuje czyste gazy lub mieszaniny gazów z jednym lub kilkoma innymi materiałami i przedmiotami. 

Zalicza się do nich: 

• substancje ciekłe - mają temperaturę zapłonu nie wyższą niż 61°C.
• materiały ciekłe oraz stopione materiały stałe o temperaturze zapłonu wyższej niż 61°C
• materiały wybuchowe ciekłe odczulone – materiały wybuchowe, które są rozpuszczone albo zawieszone w wodzie lub innych materiałach ciekłych w celu utworzenia homogenicznej ciekłej mieszaniny o zredukowanych właściwościach wybuchowych.

Wyróżnia się: 

• substancje ciekłe – mają temperaturę zapłonu nie wyższą niż 61°C.
• materiały ciekłe oraz stopione materiały stałe o temperaturze zapłonu wyższej niż 61°C, które są przewożone lub dostarczone do przewozu w stanie podgrzanym do temperatury równej lub wyższej niż ich temperatura zapłonu.
• środki wybuchowe ciekłe odczulone

Należą do nich: 

• materiały piroforyczne, wraz z mieszaninami i roztworami (ciekłymi lub stałymi) – w zetknięciu z powietrzem, nawet w małych ilościach, zapalają się w ciągu 5 minut.
• substancje i przedmioty samonagrzewające się, wraz z mieszaninami i roztworami, które w zetknięciu z powietrzem są podatne na samonagrzewanie.

Materiały, które reagując z wodą wydzielają gazy palne, mogące tworzyć z powietrzem mieszaniny wybuchowe oraz przedmioty zawierające takie materiały.

Ta grupa obejmuje materiały, które mogą wskutek wydzielania tlenu powodować zapalenie lub podtrzymywanie palenia innego materiału.

Ta grupa obejmuje nadtlenki organiczne i formulacje (formy użytkowe) nadtlenków organicznych. Dzielą się następująco: 

• P1 – nadtlenki organiczne bez temperatury kontrolowanej
• P2 – nadtlenki organiczne z temperaturą kontrolowaną

Ta grupa obejmuje materiały, które w odpowiednio małych ilościach są zdolne podczas jednorazowego lub krótkotrwałego działania do spowodowania uszczerbku na zdrowiu człowieka lub jego śmierci. Dzieje się tak na skutek wdychania, przenikania przez skórę lub połknięcia.

Materiały zawierające patogeny, definiowane jako drobnoustroje (włącznie z bakteriami, wirusami, riketsjami, pasożytami i grzybami) lub drobnoustroje rekombinowane (hybrydy lub mutanty). Substancje te wywołują choroby zakaźne u ludzi lub zwierząt. 

Materiały zawierające izotopy promieniotwórcze. Te substancje zdecydowanie charakteryzują się wysokim ryzykiem.  Przemawia za tym fakt, że zezwolenie na działalność z materiałami promieniotwórczymi wydawane jest przez Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki lub osobę przez niego do tego upoważnioną.

Ta kategoria obejmuje: 

• materiały, które wskutek działania chemicznego atakują tkankę nabłonkową skóry lub błony śluzowej, jeśli wejdą z nią w kontakt,
• materiały, które w razie wycieku mogą uszkodzić lub zniszczyć inne towary lub środki transportu.

Są to materiały i przedmioty, które podczas przewozu stwarzają zagrożenie inne niż materiały określone w pozostałych klasach. 

Pojęcie transportu nie oznacza jedynie przewożenia. Wlicza się tu wszystkie czynności mające na celu przygotowanie do transportowania. Materiały niebezpieczne należy oznaczyć w taki sposób, aby uwzględnić wszystkie negatywne skutki przewozu. Tylko tak można zapobiegać negatywnym zdarzeniom. 

W przygotowaniu artykułu pomogła firma BP TECHEM S.A. Więcej informacji można znaleźć na ich stronie internetowej https://sklep.techemznaki.pl/piktogramy-chemiczne